de zouthypothese
Het lijkt heel logisch: zout houdt water vast, verhoogt daardoor het bloedvolume en dus de druk op de vaatwanden of de bloeddruk. Waardoor dat men besluit om preventief of bij hoge bloeddruk best zout zoveel mogelijk te mijden. Het lichaam zit echter veel complexer in elkaar.
Een te laag natriumgehalte kan zo levensbedreigend zijn dat het lichaam over homeostasenmechanismen beschikt om dit te voorkomen. Daarom bestaan er verschillende hormonen om de bloeddruk in functie van het natriumgehalte te regelen: aldosteron, renine en angiotensine II. Men ziet dan ook in grote studies dat enkel zout beperken nauwelijks helpt.
zout geen oorzaak van hoge bloeddruk
In verschillende langlopende studies (8 jaar) met meer dan 3600 deelnemers die bij aanvang gezond waren, zag men na 8 jaar dat bij degene die het meest zout consumeerden, niet meer hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten dan in de andere groep die zoutbeperkt aten. De kans op hoge bloeddruk verhoogde wel in functie van een hogere leeftijd, een hogere body mass index en een lagere consumptie van groenten en fruit (kaliumbronnen). Vooral een hogere kaliuminname was geassocieerd met een lagere bloeddruk.
nadruk op meer kalium
Er wordt geadviseerd om het zoutgebruik te matigen tot 5 à 6 gram per dag, maar zich vooral te focussen op meer kaliumgebruik. Consumeer dus meer groenten en fruit. Kalium verhoogt namelijk de uitscheiding van vocht via de nieren, ontspant de gladde spiercellen van de bloedvaten en vermindert de activiteit van het bloeddrukverhogende hormonale renine-angiotensinesysteem ter hoogte van de bloedvaten, bijnier en nieren.
zoutbeperking werkt contraproductief
Helaas wordt er nog vaak de regel toegepast: " hoe minder zout, hoe beter". Als het natriumgehalte in het lichaam echter te laag wordt, dan is dat een stresstoestand in het lichaam die tot uitputting, flauwvallen en zelfs coma kan leiden. Een lichaam dat nauwelijks zout krijgt, zal daarom homeostasemechanismen in gang zetten: meer van de hormonen renine, angiotensine, aldosteron afscheiden, de activiteit van het sympatische zenuwstelsel verhogen en de bloedvaten vernauwen, 3 zaken om de druk in de bloedvaten te handhaven. Verschillende studies kwamen tot de conclusie dat een strenge zoutbeperking (minder dan 3.5 g per dag) de kans op een hartaanval of beroerte verhoogde met 26% en bij reeds bestaande hypertensie zelfs met 34%.
meer focus op suiker
Waar geraffineerde suiker tot de 19e eeuw amper werd genuttigd, levert dit "lege" geraffineerde koolhydraat via duizenden voedingsmiddelen tegenwoordig gemiddeld tussen 13 en 20% van de calorieën aan in het westerse dieet. En laat nu net suiker in tegenstelling tot zout medeoorzaak zijn van hoge bloeddruk. Helaas slaagt de voedingsindustrie er nog steeds in om de aandacht van suiker af te leiden .
activiteit sympatisch zenuwstelsel
Geraffineerde suiker is niets anders dan sucrose, een molecule die voor de helft bestaat uit glucose en voor de helft uit fructose. Dat glucose snel de bloedsuikerspeigel verhoogt, is geweten. Als gevolg daarvan wordt snel en veel insuline door de pancreas afgescheiden met als gevolg een hoge insulinespiegel die op zijn beurt voor een verhoging van de activiteit van het (ortho)sympatsch zenuwstelsel zorgt. Verder zorgen sucrose en fructose tot een verhoogde afscheiding van het verzadigingshormoon leptine, wat op zijn beurt opnieuw het sympatisch zenuwstelsel prikkelt. Fructose zelf prikkelt ook bepaalde gebieden van de hypothalamus, wat opnieuw het sympatisch zenuwstelsel verhoogt. Deze drieledige prikkeling van het sympatisch zenuwstelsel leidt tot een hogere hartfrequentie en een vernauwing van de bloedvaten, het stimuleert de zoutretentie ter hoogte van de nieren en verhoogt de afscheiding van renine en angiotensine die op hun beurt de bloeddruk verhogen.
fructose uit suiker verhoogt de bloeddruk
Er zijn minstens 6 mechanismen die verklaren waarom geraffineerde fructose uit suiker de bloeddruk verhoogt:
- het zorgt voor meer aanmaak van vrije radicalen die de vaatweerstand verhogen
- diezelfde vrije radicalen zorgen voor een sneller vernietigen van stikstofmonoxide, een stof die de bloedvaten ontspant
- het verhoogt de aanmaak van urinezuur
- het vermindert de aanmaak van de energieleverancier ATP
- het verhoogt de insulineresistentie
- het verhoogt de productie van het hormoon ACTH in de hypofyse, waardoor de bijnieren meer cortisol aanmaken.
wat kunnen we hieruit besluiten?
In de preventie en aanpak van hoge bloeddruk is het beter om:
- zoutinname eerder te matigen
- verhoogde inname van kalium via verse groenten en fruit
- een strenge beperking van geraffineerde fructose uit toegevoegde suiker (en niet fructose uit fruit)